تخت رستم و مقبرة کمبوجیه؛ آیا بنای ناتمام تخت رستم در پارس می تواند مقبرة کمبوجیۀ دوم باشد؟!

همان طوری که می دانیم تاکنون مقبرة بسیاری از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشی مانند مقبرة کورش کبیر در پاسارگاد، مقبرة داریوش اوّل، خشایارشاه، اردشیر اوّل و داریوش دوم در نقش رستم و مقبرة اردشیر دوم، اردشیر سوم و مقبرة ناتمام داریوش سوم در تخت جمشید شناسایی شده اند. اما از کمبوجیة دوم، فاتح مصر، مقبرة شناخته شده ای باقی نمانده است. به-رغم گزارش یکی از الواح گلی تخت جمشید که در آن اشاره به مقبرة کمبوجیه در نریزاش (narezzash: نیریز) دارد ـ که از جانب مدیریت تخت جمشید، ماهانه یک گوسفند جهت آیین دینی به آنجا ارسال می گردید ـ اما اکثر پژوهشگران به تکرار همان نظریة هرتسفلد اکتفا کرده اند که وی برای اوّلین بار در سال 1935 م. بنای نیمه تمام مشهور به «تخت رستم» درشمال تخت جمشید و در نزدیکی نقش رستم را به عنوان مقبرة کمبوجیة دوم مطرح کرد. در این مقاله کوشش بر آن است تا با استفاده از داده های باستان شناسی، الواح و متون تاریخی به بررسی نظریة فوق الذکر بپردازد. برای این منظور سعی شده است ابتدا به دوران کوتاه پادشاهی کمبوجیة دوم در ایران اشاره شود و سپس به بررسی موقعیت جغرافیایی و نیز آثار به جای مانده از یک بنای سنگی مشهور به تخت رستم و در مجاورت آن یک کاخ سلطنتی و آثار نقش رستم ـ خصوصاً کعبه زرتشت که همگی در منطقه شمال تخت جمشید قرار دارند ـ پرداخته شود. در پایان نشان داده خواهد شد که مجموعه آثار بر جای مانده در شمال جلگه مرودشت یادآور آثار دشت پاسارگاد است که به احتمال بسیار به وسیلة کمبوجیه پی افکنده شده و بنای تخت رستم به احتمال زیاد، طرح نیمه تمام مقبرة کمبوجیه به سبک مقبرة کورش می باشد که با مرگ نابهنگام وی و روی کارآمدن داریوش، نیمه تمام رها گردید و پس از مرگش مکان دیگری در نیریز برای وی ساخته و در آن دفن شد.